ว่าด้วยเรื่อง ความคิด

โดยธรรมชาติของเราเนี่ย
ผู้ที่ไม่เคยฝึกหัดการภาวนาเลย
มันจะคิดอยู่ตลอดเวลา ไม่เคยว่างเลย
ขนาดหลับมันก็ยังคิด
มันจะว่างเฉพาะตอนที่มันหลับสนิทเท่านั้น
เวลาหลับไม่ฝันนั่นแหละ
คือจิตคือจิตได้ว่าง ได้พักจริงๆ
.
แต่กี่วันล่ะ? จะเจอครั้งนึง นานๆทีได้เจอใช่ไหมล่ะ ?
ไม่ใช่ว่าเราจะหลับไม่ฝันตลอด
เวลาเราหลับไม่ฝัน ตื่นมานี่ สดชื่นมาก
รู้สึกว่ากระปรี้กระเปร่า มีกำลังมากนะ
เพราะจิตได้พักผ่อน กายพัก จิตพัก เขาเรียก
.
การปฏิบัติ(เมื่อก่อน) เลยมุ่งไปในทางที่
หยุดกระแสความคิดปรุงแต่งทั้งหมด แต่.. .
.
หลับตาลงนี่ เรากำหนดความรู้
มาจดจ่ออยู่ที่ลมหายใจ
ได้ไม่กี่ลมหรอก มันก็จะคิดไปอีกแล้ว
เราไม่เคยควบคุมกำกับความคิดตัวนี้ได้เลย
.
ทั้งที่เราก็ว่าเรารู้ธรรมะมาเยอะแล้ว
อ่านแล้วหมดแล้วศึกษากันหมดแล้ว
แต่เราไม่สามารถบังคับบัญชาการ
หยุดความคิดของตัวเองได้
.
ความคิดนี่ แยกเป็น 2 แบบ
หนึ่ง.. “เราคิด” คือเรามีเจตนาเป็นผู้คิด
ไอ้เจตนาเป็นผู้คิด คือ
คิดเหมือนคำพูดของเราเลย เช่น
เอาล่ะ! ต่อไปนี้ เราจะทำสมาธิมุ่งไปสู่ความสงบ
มันเหมือนกับเราพูดนี่แหละ
แต่ว่ามันไม่ได้พูดออกมา
มันพูดอยู่ในใจ นี่เรียกว่า “เ ร า คิ ด”
.
สอง.. “มันคิด” โดยที่เราไม่มีเจตนาร่วม
อ ยู่ ดี ๆ มั น ก็ ผุ ด ขึ้ น ม า
คิดเรื่องนั้นเรื่องนี้ขึ้นมา โดยที่เราไม่ได้ตั้งใจ
ไม่รู้ว่ามันผุดมาจากไหนด้วยซ้ำไป
นั่นคือ “มั น คิ ด”
.
ต้องเห็นอย่างนี้ ว่า
ความคิดมันมี 2 อย่าง
ไอ้ เ ร า คิ ด นี่.. ไม่มีปัญหา ทำให้เราเดือดร้อนไม่ได้
แต่ มั น คิ ด เนี่ย มันจะทำให้เราเดือดร้อน
อย่างน้อยๆนี่ ฟุ้ ง ซ่ า น เกิดความรำคาญ
เกิดความไม่สงบนี่คือ มันคิด เห็นไหม?
.
ทีนี้ ในเมื่อเรารู้แล้วว่า
ไอ้ความคิดทำให้จิตไม่สงบคือ
มันเกิดความฟุ้งซ่าน จิตมันทำงาน
มันจะวิ่งเที่ยวอยู่ในสัญญา อยู่ในสังขารตลอดเวลา
อย่าลืมว่าจิตตั้งอยู่ 4 อย่าง จะเที่ยวอยู่ในสี่ภพเท่านั้น
.
ที่เรียกว่า “ขันธ์”
รูป เวทนา สัญญา สังขาร
.
ไอ้ตัววิญญาณเนี่ย นามธรรม ที่เรียกว่าวิญญาณเนี่ย
จะเรียกว่าตัวธาตุรู้ก็ได้
หรือ เรียกว่ารู้ก็ได้ เรียกว่าจิตก็ได้
ต้องเข้าใจอย่างนี้นะ ตัววิญญาณนี่คือ
ตัวรับรู้ มันรับรู้ในขันธ์ทั้ง 4 นี้
.
ทำอย่างไรถึงจะบังคับตัวนี้
ตั้งอยู่เพียงแค่ขันธ์ใด ขันธ์หนึ่ง เท่านั้น
แล้วขันธ์ใดล่ะ ?
ที่จะไม่ไม่สร้างความเดือดร้อนให้
ก็คือ “ รู ป ” เท่านั้นเอง
.
ถ้าวิญญาณตั้งอยู่ในความคิดปั๊บ ฟุ้งไปเรื่อยเลย
กำกับบัญชาการความคิดไม่ได้ ฟุ้งไปหมด
.
ตั้งอยู่ในเวทนาก็เหมือนกัน
เมื่อวิญญาณตั้งอยู่ในเวทนา
เวทนามันไม่ปรากฏอยู่ตลอดเวลาเนี่ย
มันเปลี่ยนแปลง มันเคลื่อน
เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา เห็นไหม
เจ็บแล้วก็หายเจ็บ เดี๋ยวเจ็บ เดี๋ยวหาย
เดี๋ยวสุข เดี๋ยวทุกข์ เปลี่ยนแปลง
เดี๋ยวเฉยๆ มันเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
.
เพราะฉะนั้นถ้าจิตมันตั้งอยู่ที่เวทนานี้ก็ไม่เที่ยง
.
สัญญาทีเนี่ย เอ้า! ..
มันจะตั้งอยู่ในสัญญาเดียวได้ไหมจิตน่ะ
มันจะขุดสัญญาเก่าขึ้นมาคิด มาปรุงต่อ
เพราะมันทำงานเกื้อกูลกัน ระหว่างสัญญากับสังขาร
มันทำงานเกื้อกูลกันไปหมด
.
แค่เราบังคับคิดแค่คำบริกรรมยังทำได้ยากเลย
ในเมื่อ อยากคิด..
ให้คิดแต่คำบริกรรมคือ พุทกับโธ เท่านั้น
หายใจเข้าพุท หายใจออกโธ แค่เนี่ย
ทำได้ไหม ยาก!! เห็นไหม
.
เพราะของมันไม่เคยทำ ของมันไม่ชำนาญ
นี่แหละ จึงบังคับจิตให้มาตั้งอยู่ที่กายเท่านั้น
ที่เรียกว่า รูป
เอาวิญญาณตัวนั้นน่ะ ตัวรู้น่ะ
มาตั้งอยู่ที่กาย ตั้งอยู่ที่กายนี้
.
คำว่ากายนี่ คือ “ล ม”
ลมหายใจเข้า หายใจออก
นี่คือกาย เพราะมันสัมผัสต้องอยู่ที่กายเท่านั้น
.
ในเมื่อเรามานั่งนิ่งๆแล้ว ระงับการเคลื่อนไหว
ปิดอายตนะทั้งหมด ตาไม่เห็น หลับตา
นั่งในที่สงัด หูไม่ให้ได้ยินเสียง
เขาเรียกว่า ปิดการทำงานทั้งหมด
ไม่กินอะไร นั่งเฉยๆ แต่สิ่งที่มันเคลื่อนอยู่ทีนี้
มันจะมีอยู่อะไรที่มันเคลื่อน เอ้า.. .
ตัวกายที่มันเคลื่อนอยู่คืออะไรล่ะ
.
“ลมหายใจเข้า” “หายใจออก” เห็นไหม
.
มันเด่นที่สุดแล้ว เพราะสิ่งอื่นมันระงับหมดแล้ว
มันนั่งเฉยๆ มันไม่ได้ขยับ เราไม่ได้เดิน
แต่ถ้าเดินเมื่อไหร่ปุ๊บ การเดินจะเด่นกว่าลม
เวลาเดินจงกรมอย่างเงี้ย
ท่านถึงให้เอาความรู้ อยู่ที่การก้าวเดิน
ก็เป็นกายเหมือนกัน จิตตั้งอยู่ที่กายเหมือนกัน
.
แต่พอมานั่งอยู่เฉยๆปุ๊บ
ลม เป็นตัวเคลื่อนเข้า เคลื่อนออก
สัมผัสได้ดีที่สุด
.
แต่.. พอนั่งเฉยๆปุ๊บ มันไม่อยู่แค่กายทีนี่
มันไปเที่ยวอยู่ในอีก 3 ขันธ์ เห็นไหม
.
โดยเฉพาะความคิดเนี่ย
มันมันทำงานอยู่ตลอดเวลา
จึงพยายามบังคับจิต ให้มาตั้งอยู่ที่ลมให้ได้
การที่จะบังคับจิตให้มันมาจดจ่อ
อยู่ที่อารมณ์ใด อารมณ์หนึ่ง
คือ รูป คือลมหายใจเข้า หายใจออก
ที่เรียกว่ากายเนี่ย ยากมาก .. .
.
หายใจเข้าปื๊ดดดด มันคิดไปละ
แค่เผลอนิดเดียว มันคิดไปแล้ว
ยิ่งเวลาเคลิ้มๆทีนี่
ทำไปทำมาเริ่มเกิดความเคยชิน หลุด..
.
ไปเจออีกทีนึง นู่นมันคิดไปนู่นแระ
ส่วนใหญ่มันจะไปเที่ยวในอดีต
นี่เลย! ผู้ฝึกใหม่ๆเลย
จิตจะวิ่งไปเที่ยวในอดีตทั้งหมด
มันจะไปเที่ยวนู่นสมัยมันเด็ก
อย่างนั้น อย่างนี้ มันเคยทำอะไรไว้
มันจะไปเพลิดเพลินไปนู่น มันจะไปอย่างงั้น
.
ทีนี้พอเราดึงมันกลับมาปั๊บ
เริ่มหนักเข้า หนักเข้า ทำอย่างนี้บ่อยๆ
เริ่มจินตนาการ เริ่มด้นเริ่มเดา
คาดว่า หวังว่า ต้องเป็นอย่างนั้น
ต้องเป็นอย่างนี้ ไปในอนาคต
.
ในความคิดนี่จะประกอบไปด้วย 2 สิ่ง
กุศล กับ อกุศล .. คิดดีกับคิดไม่ดีเท่านั้น
คิดดีก็เป็นเวทนาฝ่ายบวก
คิดไม่ดีเป็นเวทนาฝ่ายลบ ใช่มั้ย.. .
.
ทำไมมันถึงคิดล่ะ เพราะมันต้องการอาหาร
จิ ต นี่ เ ส พ อ า ร ม ณ์
ถ้าไม่ได้มีอารมณ์ให้มันเสพอยู่นี่ มันอยู่ไม่ได้
มันต้องเสพอารมณ์ อาหารของจิตนี้คืออารมณ์
อาหารของกายนี่คือ ข้าวปลาอาหาร เรียกว่าธาตุ
แต่จิตนี้ เสพอารมณ์ เสพความพอใจความไม่พอใจ
.
ในเมื่ออาหารชั้นเลิศหาให้มันไม่ได้
มันก็ต้องเสพเรื่องของกาม
ต้องอาศัยการดูนั่นดูนี่ฟังนั่นฟังนี่
ไปเที่ยวนั่น เที่ยวนี่ มันถึงออกแสวงหาดิ้นรน
เพราะมันอยู่ไม่ได้ “มั น ทุ ก ข์”
.
เพราะจิตไม่มีสมาธิเป็นเครื่องอยู่
ไม่มีสมาธิเป็นอาหารของจิต
.
แต่ถ้าใครเข้าสู่สภาวะความสงบได้
นี่มันจะอยู่ มันจะพอ
จะอยู่เฉยๆ มันจะไม่อยากไปนั่นไม่อยากไปนี่
เฉยๆ อยู่ไหนก็อยู่ได้เขาเรียกว่าสงบ
“สงบจาก ตั ณ ห า” สงบจากความอยาก
.
เพราะจิตได้อาหาร คือ ความสงบนั้น
เป็นอาหารชั้นเลิศของจิต
จิตเกิดความพอใจ เกิดความอิ่มเอม
ความปิติ ความสุขจากความสงบนั้น
มันจึงไม่ต้องการสิ่งใด เขาเรียกว่า “พ อ”
.
ความคิดที่ไม่ได้เกิดบนฐานของสมาธิ
จะเป็นการปรุงแต่งทั้งหมด ปรุงแต่งหมด
จนกว่าจิตจะเข้าถึงสภาวะ
เขาเรียกว่าสมาธิ หรือ
“ค ว า ม ตั้ ง มั่ น”
ความรู้ของจิตจะ ปรากฏขึ้น
.
จะเรียนรู้สิ่งที่ปรากฏขึ้นตามความเป็นจริง
ไม่ได้ไปนั่งจินตนาการ ด้นเดาเอา
.
ผมเปรียบสมถะเหมือนน้ำที่มันนิ่ง
น้ำที่ไม่ที่ยังไม่นิ่งเนี่ย
เราจะไม่สามารถมองเห็นเงาในน้ำได้เลย
เราชะโงกหน้าลงไปในน้ำ
เราจะไม่สามารถเห็นเงาในน้ำได้ชัด
เพราะน้ำนั้นยังไม่นิ่ง
.
สมถะก็คือการทำน้ำนั้น ให้มันนิ่ง
คือ ทำจิตให้มัน ส ง บ
.
เพราะน้ำมันนิ่งมากเท่าไหร่
ยิ่งค่อยๆจะเริ่มเห็น “ความจริง”
ของเงาที่ปรากฎอยู่ในนั้น
ชัดขึ้นเรื่อยๆ ตามความสงบนั้น
.
ยิ่งสงบราบเรียบ เหมือนกระจก
เราจะเห็นหมดเลยว่า
ตาเราเป็นยังไง จมูกเราเป็นยังไง
หน้าตาเราเป็นยังไง
เห็นด้วย ค ว า ม เ ป็ น จ ริ ง
ไม่ต้องปรุงแต่ง
ไม่ต้องด้นเดาว่า
คาดว่า หวังว่า คิดว่า
.
นี่เขาเรียกว่า “เห็นตามความเป็นจริง”
.
ด้วยความละเอียด ด้วยความใสของน้ำ
เราจะสามารถมองทะลุลงไปในน้ำได้ว่า
ในน้ำนั้น มีอะไรอยู่บ้าง .. .
ตามลำดับขั้นของสติปัญญา
.
(บทความถอดจากไลฟ์สด #ครูบาฉ่าย คัมภีรปัญโญ 4 ก.ค. 65)
#วัดป่าบ่อน้ำพระอินทร์